کشورهای صادر کننده نفت
محسن جعفری؛ مرضیه اسفندیاری؛ مصیب پهلوانی
چکیده
نقش مثبت توسعه بازارهای مالی در کاهش تأثیر نفرین منابع طبیعی بر رشد اقتصادی کشورها، هنگامی مشخص می‌شود که توسعه بخش مالی در یک کشور بتواند درآمدهای حاصل از منابع طبیعی را به پروژه‌های توسعه‌ای و سرمایه‌ای تخصیص داده و در نهایت، منجر به رشد اقتصادی گردد. لذا، در این مطالعه به بررسی تأثیر حکمرانی درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی کشورهای ...
بیشتر
نقش مثبت توسعه بازارهای مالی در کاهش تأثیر نفرین منابع طبیعی بر رشد اقتصادی کشورها، هنگامی مشخص می‌شود که توسعه بخش مالی در یک کشور بتواند درآمدهای حاصل از منابع طبیعی را به پروژه‌های توسعه‌ای و سرمایه‌ای تخصیص داده و در نهایت، منجر به رشد اقتصادی گردد. لذا، در این مطالعه به بررسی تأثیر حکمرانی درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب عضو اوپک با تأکید بر توسعه بخش بانکی، با استفاده از روش خودگرسیون برداری داده‌های تابلویی پویا (PVAR GMM) پرداخته شد. برای این منظور، داده‌های مورد نیاز از پایگاه داده توسعه مالی جهانی(GFDD)، شاخص‌های توسعه جهانی (WDI)، صندوق بین المللی پول (IMF) و پایگاه داده کشورهای منتخب عضو اوپک (ایران، عراق، عربستان سعودی، کویت، ونزوئلا، نیجریه، الجزایر، امارات و لیبی) طی دوره 2022-2003 استخراج و جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها نیز از نرم‌افزار STATA استفاده شد. نتایج نشان داد که شاخص‌های حکمرانی درآمدهای نفتی (سهم سرمایه‌گذاری بخش دولتی و خصوصی از درآمدهای نفتی) و شاخص‌های توسعه بخش بانکی از تأثیر مثبتی بر رشد اقتصادی برخوردار می‌باشند. همچنین، درآمدهای نفتی از تأثیر معنادار مثبتی بر رشد اقتصادی برخوردار بوده، لیکن، با افزایش رشد درآمدهای نفتی، رشد اقتصادی کاهش یافته و بیانگر وجود پدیده نفرین منابع طبیعی یا بیماری هلندی در کشورهای مورد بررسی می‌باشد. در نهایت، شاخص‌های توسعه بخش بانکی باعث تقویت تأثیر مثبت شاخص‌های حکمرانی درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی و در نتیجه کاهش اثرات منفی نفرین منابع طبیعی در کشورهای یاد شده می‌شود.
انرژی
ذوالفقار حمید عبد؛ یوسف محمدزاده؛ علی رضازاده
چکیده
امروزه، انرژی یکی از چالش‌های اقتصادی و حتی سیاسی در درون و بین کشورهای جهان است. کاهش شدت انرژی یا بالابردن بهره‌وری انرژی از اولویت برنامه‌ریزی سیاست‌گذاران کلان کشورها است. نکته مهمی که وجود دارد این است که همراه با پدیده جهانی شدن، تحولات یک کشور به سایر کشورها تسری پیدا می‌کند که در مطالعات اخیر این مقوله بیشتر مورد توجه قرار ...
بیشتر
امروزه، انرژی یکی از چالش‌های اقتصادی و حتی سیاسی در درون و بین کشورهای جهان است. کاهش شدت انرژی یا بالابردن بهره‌وری انرژی از اولویت برنامه‌ریزی سیاست‌گذاران کلان کشورها است. نکته مهمی که وجود دارد این است که همراه با پدیده جهانی شدن، تحولات یک کشور به سایر کشورها تسری پیدا می‌کند که در مطالعات اخیر این مقوله بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. از این رو، مطالعه حاضر به بررسی سرریز شدت انرژی و عوامل مؤثر بر آن با تاکید بر توسعه مالی در بین 35 کشور قاره آسیا طی سال‌های 2021-2000 پرداخته است. این مطالعه از رویکرد پانل فضایی پویا (با دو رویکرد SAR و SDM) برای این منظور استفاده کرده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که شدت انرژی به‌صورت فضایی بین کشورهای همجوار سرایت پیدا می‌کند، طوری‌که، افزایش شدت انرژی در یک کشور، شدت انرژی در کشور همسایه را نیز تشدید می‌کند. همچنین توسعه مالی تأثیر منفی بر شدت انرژی دارد و لذا کشورهایی که از توسعه مالی بالاتری برخوردار هستند، توانسته‌اند شدت انرژی خود را کاهش دهند. همچنین درجه آزادی اقتصادی بالاتر و میزان فساد کمتر، تأثیر منفی بر روی شدت انرژی داشته است. از سوی دیگر کشورهایی که از رانت منابع طبیعی بیشتر برخوردار بوده‌اند، به‌طور معنی‌داری از شدت انرژی بالاتری برخوردار بوده‌اند. نکته مهم دیگر اینکه توسعه مالی به‌صورت فضایی تأثیر منفی و وفور منابع طبیعی تأثیر فضایی مثبت بر روی شدت انرژی در کشورهای همجوار داشته است.
اقتصاد کلان
ربابه خیل کردی؛ سید نظام الدین مکیان؛ حبیب انصاری سامانی
چکیده
تلاطمات ارزی به‌دلیل اثرات نامطلوب آن بر عملکرد اقتصادی و به‌طور خاص ثبات اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. در این راستا مطالعه حاضر به بررسی رفتار مهمترین متغیرهای کلان اقتصادی بر تلاطمات نرخ ارز در اقتصاد ایران بر اساس داده‌های فصلی 1401-1376 پرداخته است. بدین‌منظور ابتدا جهت شناسایی مهمترین متغیرهای اثرگذار بر تلاطمات نرخ ارز از ...
بیشتر
تلاطمات ارزی به‌دلیل اثرات نامطلوب آن بر عملکرد اقتصادی و به‌طور خاص ثبات اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. در این راستا مطالعه حاضر به بررسی رفتار مهمترین متغیرهای کلان اقتصادی بر تلاطمات نرخ ارز در اقتصاد ایران بر اساس داده‌های فصلی 1401-1376 پرداخته است. بدین‌منظور ابتدا جهت شناسایی مهمترین متغیرهای اثرگذار بر تلاطمات نرخ ارز از الگوی رویکرد میانگین‌گیری مدل پویا با ضرایب متغیر در زمان (TVP-DMA) استفاده شده و در گام بعد جهت بررسی اثرات متغیرهای شناسایی شده بر رفتار تلاطمات ارزی از الگوی خود توضیح برداری عامل افزوده شده با پارامترهای متغیر زمانی (TVP-FAVAR) استفاده شده است. نتایج حاصله بیانگر آن است که متغیرهای وقفه تلاطم نرخ ارز، کسری بودجه، نرخ تورم و تحریم‌های اقتصادی مهمترین متغیرهای اثرگذار بر رفتار نرخ ارز در اقتصاد ایران طی دوره مورد بررسی بوده‌اند. در عین حال، نوع و شدت اثرگذاری تکانه‌های هر یک از متغیرهای اقتصادی در بروز تلاطمات ارزی در گذر زمان متفاوت بوده است که این امر ضرورت به‌کارگیری رویکردهای برخوردار از ماهیت پویا را در امر مدل‌‌‌سازی هرچه دقیقتر نوسانات نرخ ارز و به‌دنبال آن پیش‌بینی دقیقتر دامنه نوسانات نرخ ارز در دوره‌‌‌های آتی مورد تأکید قرار می‌دهد.
اقتصاد کشاورزی
مهدی حسین‌پور نادری؛ فاطمه علیجانی
چکیده
در بخش کشاورزی همچنان سهم قابل‌توجهی در اقتصاد ایران دارد. لذا ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی اهمیت دارد. بدین منظور لازم است عوامل تعیین‌کننده‌ی این متغیر شناخته شود. یکی از این عوامل، تسهیلات بانکی است که بر اساس برخی نظریه‌های اقتصادی موجب افزایش اشتغال می‌شود. برخی از اقتصاددانان معتقدند این تاثیر به نوع مالکیت بانک (دولتی بودن ...
بیشتر
در بخش کشاورزی همچنان سهم قابل‌توجهی در اقتصاد ایران دارد. لذا ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی اهمیت دارد. بدین منظور لازم است عوامل تعیین‌کننده‌ی این متغیر شناخته شود. یکی از این عوامل، تسهیلات بانکی است که بر اساس برخی نظریه‌های اقتصادی موجب افزایش اشتغال می‌شود. برخی از اقتصاددانان معتقدند این تاثیر به نوع مالکیت بانک (دولتی بودن یا خصوصی بودن) بستگی دارد. گروهی معتقدند تسهیلات بانک‌های دولتی بیشتر موجب اشتغال می‌شود اما برخی دیگر خلاف این نظر را دارند. بنابراین ضروری است پژوهش‌هایی به این سوال‌ها پاسخ دهند: نوع مالکیت بانکها چه نقشی در در اثرگذاری تسهیلات بانکی ایفا می‌کند؟ در این راستا، هدف این مطالعه بررسی تاثیر تسهیلات بانکی بر اشتغال بخش کشاورزی با تاکید بر نقش مالکیت بانکها است. بدین منظور از روش‌های ARDL و Fuzzy-ARDL استفاده می‌شود. داده‌های فصلی مورد استفاده، زمستان 1388 تا بهار 1397 را پوشش می‌دهند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد در کل تاثیر تسهیلات بانکی مثبت است اما تسهیلات اعطایی بانک‌های دولتی در مقایسه با تسهیلات بانک‌های خصوصی تاثیر بیشتری بر اشتغال بخش کشاورزی دارد. این یافته مطابق با دیدگاه طرفداران دخالت در اعطای تسهیلات بانکی است. علاوه براین سرمایه‌گذاری تاثیر مثبت و دستمزد تاثیر منفی بر اشتغال دارد.
تورم
فرامرز طهماسبی
چکیده
هدف از انجام این مطالعه، بررسی تأثیر تورم بر سرمایه‌گذاری در ترکیبی از دارایی‌های فیزیکی و مالی می‌باشد. سؤال اصلی تحقیق اینست که با تغییر شرایط تورمی و تشدید نرخ تورم، سبد سرمایه‌گذاری بهینه افراد جامعه چگونه دستخوش تغییر می‌گردد؟ برای این منظور، ترکیب بهینه دارایی‌های دلار، سکه طلا، سهام، اوراق مشارکت، مسکن، سپرده‌های بانکی ...
بیشتر
هدف از انجام این مطالعه، بررسی تأثیر تورم بر سرمایه‌گذاری در ترکیبی از دارایی‌های فیزیکی و مالی می‌باشد. سؤال اصلی تحقیق اینست که با تغییر شرایط تورمی و تشدید نرخ تورم، سبد سرمایه‌گذاری بهینه افراد جامعه چگونه دستخوش تغییر می‌گردد؟ برای این منظور، ترکیب بهینه دارایی‌های دلار، سکه طلا، سهام، اوراق مشارکت، مسکن، سپرده‌های بانکی و زمین در شرایط متفاوت تورمی طی دوره 1400-1370 با بهره‌گیری از مدل میانگین- واریانس مارکویتز استخراج گردید. نتایج بیانگر جابجایی دارایی‌ها در سبد سرمایه‌گذاری افراد جامعه در نتیجه تغییر وضعیت تورمی می‌باشد. در وضعیتی که نرخ تورم پایینتر از میانگین 30 ساله خود می‌باشد، به ترتیب اوراق مشارکت، مسکن، سهام و سپرده‌های بانکی بهترین ترکیب سرمایه‌گذاری افراد را تشکیل می‌دهند. با تشدید شرایط تورمی و وقتی که نرخ تورم بالاتر از میانگین 30 ساله قرار دارد، سبد بهینه سرمایه‌گذاری به ترتیب مشتمل بر اوراق مشارکت، سکه طلا، سهام و زمین می‌باشد. مقایسه ترکیب دارایی‌ها در چارکهای اول تا چهارم تورمی بیانگر این است که اولویت اول سرمایه‌گذاری افراد در چهار چارک به ترتیب اوراق مشارکت، مسکن، سهام و سکه طلا می‌باشد.
اقتصاد کلان
عباس معمارزاده
چکیده
در این مطالعه با بررسی واکنش نامتقارن ارزش افزوده کل اقتصاد و زیر بخش‌های اقتصادی به تغییرات مثبت و منفی رانت نفت‌خام، دیدگاه جدیدی در ارتباط با فرضیه پدیده نفرین نفت‌خام در اقتصاد ایران ارائه شد. با استفاده از داده‌های سالانه 1367 تا 1401 و بهره‌گیری از یک مدل خودتوضیح با وقفه‌های توزیعی غیرخطی، نتایج نشان داد که ارزش افزوده کل اقتصاد ...
بیشتر
در این مطالعه با بررسی واکنش نامتقارن ارزش افزوده کل اقتصاد و زیر بخش‌های اقتصادی به تغییرات مثبت و منفی رانت نفت‌خام، دیدگاه جدیدی در ارتباط با فرضیه پدیده نفرین نفت‌خام در اقتصاد ایران ارائه شد. با استفاده از داده‌های سالانه 1367 تا 1401 و بهره‌گیری از یک مدل خودتوضیح با وقفه‌های توزیعی غیرخطی، نتایج نشان داد که ارزش افزوده کل اقتصاد واکنش نامتقارنی به تغییرات مثبت و منفی رانت نفت‌خام صرفاً در بلندمدت نشان می‌دهد. اگرچه این عدم تقارن در برخی از زیر بخش‌ها نیز تأیید شد، اما ماهیت واکنش زیر بخش‌های اقتصادی به تغییرات رانت نفت به طور قابل توجهی متفاوت است. نتایج مطالعه نشان از تأیید فرضیه نفرین منابع از کانال مکانیسم بیماری هلندی در بخش صنایع و تولید اقتصاد ایران دارد. بنابراین حتی اگر تنوع بخشی در اقتصاد به عنوان یک برنامه سیاستی کلیدی برای کاهش سطح وابستگی به رانت نفت‌خام در اقتصاد ایران باقی بماند، سیاست‌گذاران باید تأثیر زیان‌بار کاهش رانت نفت‌خام را بر رشد برخی از بخش‌های اقتصادی در نظر بگیرند. بنابراین، اثربخشی هر سیاست متنوع‌سازی عمدتاً به این وابسته است که آیا سیاست‌گذاران درک کاملی از واکنش ناهمگون بخش‌های اقتصادی به تکانه‌های رانت نفت‌خام دارند یا خیر.
سیداحسان حسینی‌دوست؛ حمید سپهردوست؛ فرشید مرادی
چکیده
مقابله با فقر از جمله اهداف مهمی است که در تمامی برنامه‌ریزی‌های اقتصادی بدان توجه می‌شود اما به دلیل چند بعدی بودن این پدیده، پرداختن به عوامل مؤثر بر آن همواره جزء مسائل چالش برانگیز در مباحث اقتصادی می‌باشد. از یک سو، علیرغم توصیه‌های دین اسلام درخصوص ارتقاء رفاه اقتصادی و فقرزدایی از جامعه، آمارهای منتشره بیانگر فاصله داشتن ...
بیشتر
مقابله با فقر از جمله اهداف مهمی است که در تمامی برنامه‌ریزی‌های اقتصادی بدان توجه می‌شود اما به دلیل چند بعدی بودن این پدیده، پرداختن به عوامل مؤثر بر آن همواره جزء مسائل چالش برانگیز در مباحث اقتصادی می‌باشد. از یک سو، علیرغم توصیه‌های دین اسلام درخصوص ارتقاء رفاه اقتصادی و فقرزدایی از جامعه، آمارهای منتشره بیانگر فاصله داشتن کشورهای مسلمان نسبت به شرایط مطلوب است و از سوی دیگر، فقدان مطالعه جامعی که به بررسی اثر متغیرهای مختلف اقتصادی بر فقر قابلیتی در این گروه از کشورها پرداخته باشد به چشم می‌خورد. همچنین، پژوهش‌های انجام شده درمورد سایر کشورها نیز دچار تناقض در یافته‌ها هستند که ضرورت بررسی این مسئله را دوچندان می‌کند. بر این اساس، هدف مطالعه حاضر بررسی اثر عوامل مؤثر بر فقر قابلیتی از قبیل شاخص جهانی شدن، نرخ تورم، نرخ شهرنشینی و رشد اقتصادی در کشورهای منتخب مسلمان موسوم به گروه D8 مبتنی بر روش حداقل مربعات تعمیم یافته در دسترس (FGLS) طی دورة زمانی 2021-1997 می‌باشد. نتایج حاصله نشان‌دهنده اثر منفی و معنادار جهانی‌شدن بر فقر قابلیتی در کشورهای مذکور هستند که حاکی از ایجاد بهبود نسبی در وضعیت رفاهی این کشورها است. همچنین، تأثیر رشد اقتصادی بر فقر قابلیتی مثبت بوده که ناشی از عدم بکارگیری منافع حاصل از رشد در جهت بهبود زیرساخت‌های رفاهی در این کشورها می‌باشد. اثر متغیرهای کنترلی مانند تورم و توزیع جغرافیایی جمعیت نیز بر فقر قابلیتی مثبت ارزیابی شده است. براساس نتایج حاصله می‌توان توصیه نمود که اقتصادهای گروه D8 به اتخاذ برنامه‌های کنترل تورم همگام با جلوگیری از رشد حاشیه نشینی در شهرها بپردازند و با ارتقای شاخص‌های جهانی شدن در کنار کنترل جنبه‌های منفی آن، به کاهش فقر در اقتصادهای خود کمک نمایند.
