تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی با تأکید بر تجارت

کهنسال, محمدرضا; حمیده پور, حمیده

doi:10.30473/egdr.2019.35160.4515

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

² دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

https://doi.org/10.30473/egdr.2019.35160.4515

چکیده

بررسی عمده مطالعات انجام شده در زمینه عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی نشان می‌دهد نادیده گرفتن بحث اثرات وابستگی فضایی کشورها بر همدیگر، منجر به برآوردهای اریب و ناکارا و نتایج نادرست خواهد شد. یک کشور در فرایند رشد اقتصادی نخست تحت تأثیر موقعیت مکانی، شرایط داخلی و توانمندی‌های خود و سپس تحت تأثیر عملکرد کشورهای مجاور و شرکای تجاری قرار می‌گیرد که اثرات سایر کشورها بر رشد یک کشور تحت عنوان اثرات فضایی و وابستگی فضایی مطرح می‌شود. از این رو، این مطالعه به بررسی عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی با بکارگیری روش پانل پویای فضایی در دو گروه کشورهای توسعه یافته (عضو سازمان همکاری‌ها و توسعه اقتصادی) و کشورهای در حال توسعه (عضو سازمان همکاری اقتصادی اکو) طی دوره زمانی 2015-2001 می‌پردازد. نوآوری این پژوهش در بکارگیری ماتریس وزن فضایی پویا برگرفته از تجارت دوطرفه کشورها است که این ماتریس طی زمان متغیر است. در بررسی فضایی مدل رشد، وجود اثرات سرریز مثبت رشد از یک کشور به شرکای تجاری‌اش در هر دو کشور توسعه یافته و در حال توسعه تأیید شد. طبق مقایسه نتایج، فقط عامل سرمایه فیزیکی بر بهبود رشد کشورهای در حال توسعه اثرگذار بوده است، در حالی‌که در کشورهای توسعه یافته علاوه بر سرمایه فیزیکی دو عامل سرمایه انسانی و تجارت زمینه رشد بیشتر را فراهم نمودند. به منظور بهره‌گیری از اثرات مثبت تجارت در ارتقا رشد اقتصادی کشورهای عضو اکو، پیشنهاد می‌شود ایجاد تغییرات سیاستی و نهادی در برنامه‌های توسعه اقتصادی مدنظر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22285954.1398.9.34.6.6

موضوعات

رشد اقتصادی

عنوان مقاله [English]

Spatial Analysis of Factors Affecting Economic Growth with Emphasis on Trade

نویسندگان [English]

Mohammad Reza Kohansal ¹
Hamideh Hamidehpour ²

¹ Professor at Faculty of Agricultural Economics, Ferdowsi University Mashhad, Iran

² Ph.D. Student in Agricultural Economics, Ferdowsi University Mashhad, Iran

چکیده [English]

In most previous studies concerning investigation of factors affecting economic growth, spatial dependencies have been ignored which would result in biased and inconsistent estimates. At first, economic growth of a country is influenced by its own geographical, internal conditions and capabilities then affected by the spillover effects of neighboring countries and its trading partners, which these influences by others on growth of a country are called spatial effects and spatial dependencies. Therefore, this study examines the factors affecting economic growth by using the spatial dynamic panel method in both developed countries (members of the Organization for Economic Cooperation and Development) and developing countries (members of the Economic Cooperation Organization) during the 2001-2015 period. The innovation of current research is to use dynamic matrix derived from bilateral trade of countries, which varies over time. By estimating spatial growth model, positive spillover effects from one country to its trading partners have been confirmed in both developed and developing countries. By comparing the results, only the physical capital factor has contributed to improving the growth of developing countries, while in developed countries, in addition to physical capital, two factors including human capital and trade have provided further growth. In order to capture positive effects of trade on advancing economic growth of ECO countries, it has been suggested to consider political and institutional changes in economic development programs.

کلیدواژه‌ها [English]

Economic Growth
Augmented Solow Model
Spatial Dynamic Panel
Dynamic Spatial Weight Matrix
Trade

مراجع

بهبودی، داود؛ اصغرپور، حسین و ممی‌پور، سیاب (1388). "فراوانی منابع طبیعی، سرمایه انسانی و رشد اقتصادی در کشورهای صادرکننده نفت". فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 40، 147-125.

جلال آبادی، اسداله و بهرامی، جاوید (1389). "عوامل تعیین کننده رشد اقتصادی در گروه کشورهای مختلف (رویکردی نو به عوامل تعیین کننده رشد اقتصادی)". فصلنامه اقتصاد مقداری، شماره 1، 51-23.

دل‌انگیزان، سهراب؛ گلی، یونس و گلی، یحیی (1396). "اندازه‌گیری نابرابری رشد اقتصادی استان‌ها و بررسی همگرایی رشد آنها (رهیافت اقتصادسنجی فضایی)". فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 7، شماره 28، 98-83.

دهقان شبانی، زهرا (1396). "تحلیل تأثیر توسعه مالی بر تمرکز فعالیت‌های صنعتی و رشد اقتصادی در ایران: رویکرد داده‌های تابلویی پویای فضایی". فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 7، شماره 27، 94-81.

دهقان شبانی، زهرا؛ هادیان، ابراهیم و نصیرزاده، فائزه (1395). "تأثیر ترکیب سرمایه انسانی بر رشد منطقه‌ای اقتصاد ایران: رویکرد داده‌های تابلویی پویای فضایی". فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 66، 30-1.

سلمانی، بهزاد و فتاحی، مریم (1387). "تأثیر رشد اقتصادی شرکای تجاری بر رشد اقتصادی ایران". پژوهشنامه بازرگانی، شماره 46، 230-211.

شاکری، عباس و ابراهیمی، تقی (1388). "اثر مخارج تحقیق و توسعه بر اختراعات و رشد اقتصادی(تحلیل مقایسه‌ای بین کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته)". مجله دانش و توسعه، شماره 29، 125-88.

شهبازی، کیومرث؛ رضایی، ابراهیم و حمیدی، داود (1394). "بررسی همگرایی اقتصادی کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو): رهیافت اقتصادسنجی فضایی تابلویی". فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 74، 196-155.

عسکری، بنت الهدی و شفیعی کاخکی، مریم (1395). "پتانسیل تجاری اتحادیه اکو: کاربردی از رگرسیون فضایی پویا با در نظر گرفتن اثرات سرریز فضایی". مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، شماره 11، 197-167.

فرهمند، شکوفه؛ صفاری، بابک و موسوی، وجیهه (1396). "تحلیل فضایی تأثیر عوامل اقتصادی-اجتماعی بر وقوع جرائم در استان‌های ایران با تأکید بر مهاجرت". مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 1، 138-117.

محمدی، حسین؛ محمدی، مرتضی و علیزاده، پریسا (1397). "بررسی عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی با تأکید بر نقش تعرفه". فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 74، 217-191.

Anderson, T. W. & Hsiao, C. (1982). “Formulation and Estimation of Dynamic Models Using Panel Data”. Journal of Economics, 18(1), 47–82.

Arellano, M. & Bond, S. (1991). “Some Tests of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and an Application to Employment Equations”. Review of Economic Study, 58(2), 277–297.

Arellano, M. & Bover, O. (1995). “Another Look at the Instrumental Variable Estimation of Error-Components Models”. Journal of Economics, 68(1), 29–51.

Arrow, K. J. (1962). “The Economic Implication of Learning by Doing”. Review of Economic Studies, 29, 73-155.

Atems, B. (2013). “The Spatial Dynamics of Growth and Inequality: Evidence Using U.S. County-Level Data”. Economic Letters, 118, 19-22.

Barro, R. & Sala-i-Martin, X. (1992). “Convergence”. Journal of Political Economy, 100(2), 223–251.

Barro, R. & Sala-i-Martin, X. (2004). “Economic Growth”. 2nd ed. MIT, Cambridge, Mass, London.

Barro, R. (1990). “Government Spending in a Simple Model of Endogenous Growth”. Journal of Political Economy, 95(55), 103-125.

Baum, C., Schaffer, M. & Stillman, S. (2003). “Instrumental Variables and GMM: Estimation and Testing”. The Stata Journal, 3, 1-31.

Becker, G., Murphy, K. & Tamura, R. (1990). “Human Capital, Fertility and Economic Growth”. Journal of Political Economy, 98(5), 12-37.

Blundell, R. & Bond, S. (1998). “Initial Conditions and Moment Restrictions in Dynamic Panel Data Models”. Journal of Economics, 87(1), 115–143.

Bond, S., Hoeffler, A. & Temple, J. (2001). “GMM Estimation of Empirical Growth Models”. Economic Papers, University of Oxford, 1-37.

Coe, D. & Helpman, E. (1995). “International R&D Spillovers”. European Economic Review, 39(5), 859-887.

Elhorst, J. P. (2010). “Spatial Panel Data Models”. Handbook of Applied Spatial Analysis, 377-407.

Ertur, C. & Koch, W. (2007). “Growth, Technological Interdependence and Spatial Externalities: Theory and Evidence”. Journal of Applied Econometrics, 22, 1033–1062.

Ertur, C. & Koch, W. (2011). “A Contribution to the Theory and Empirics of
Schumpeterian Growth with Worldwide Interactions”. Journal of Economic Growth, 16, 215-255.

Fingleton, B. (2008). “A Generalized Method of Moment's Estimator for a Spatial Model with Moving Average Errors with Application to Real Estate Prices”. Empirical Economics, 34, 35-57.

Fischer, M. (2018). “Spatial Externalities and Growth in a Mankiw-Romer-Weil World: Theory and Evidence”. International Regional Science Review, 41(1), 45-61.

Groosman, G. & Helpman, E. (1989). “Product Development and International Trade”. Journal of Political Economy, 97, 61-83.

Herzer, D. (2013). “Cross-Country Heterogeneity and the Trade-Income Relationship”. World Development, 44, 194–211.

Ho, C., Wang, W. & Yu, J. (2013). “Growth Spillover Through Trade: A Spatial Dynamic Panel Data Approach”. Economics Letters, 120, 450–453.

Koch, W. (2005). “Neighborhood Effects in the Solow Model with Spatial Externalities”. ERSA conference papers ersa05p723, European Regional Science Association.

Montmartin, M. & Herrera, M. (2014). “Internal and External Effects of R&D Subsidies and Fiscal Incentives: Empirical Evidence Using Spatial Dynamic Panel Models”. Research Policy, 44, 1065-1079.

Romer, D. (2006). “Advanced Macroeconomics”, McGraw-Hill.

Romer, P. M. (1990). “Endogenous Technological Change”. Journal of Political Economy, 98(5), 71-102.

Saglam, B. & Yetkiner, H. (2014). “A Romerian Contribution to the Empirics of Economic Growth”. Journal of Policy Modeling, 36, 257-272.

Schumpeter, J. A. (1934). “The Theory of Economic Development: An Inquiry into Profits, Capital, Credit, Interest, and the Business Cycle”. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Solow, R. (1956). “A Contribution to the Theory of Economic Growth”. The Quarterly Journal of Economics, 70(1), 65-94.

Teixeira, A. A. C. & Queirós, A. (2016). “Economic Growth, Human Capital and Structural Change: A Dynamic Panel Data Analysis”. Research Policy, 45, 1636-1648.

Yu, J. & Lee, L. (2012). “Convergence: a Spatial Dynamic Panel Data Approach”. Global Journal of Economics, 1, 1-36.

Yu, J., Jong, R. & Lee, L. (2008). “Quasi Maximum Likelihood Estimators for Spatial Dynamic Panel Data with Fixed Effects when both N and T are Large”. Journal of Econometrics, 146(1), 118-134.

تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی با تأکید بر تجارت

مراجع

مراجع

دوره 9، شماره 34فروردین 1398صفحه 115-130

دوره 9، شماره 34
فروردین 1398
صفحه 115-130