با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن اقتصاد انرژی ایران

نویسندگان

1 استاد اقتصادسنجی و آمار اجتماعی بخش اقتصاد دانشگاه سمنان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم اقتصادی بخش اقتصاد دانشگاه سمنان

چکیده

هدف اصلی از این پژوهش بررسی اثر شاخص‌های بار مالیاتی بر حجم اقتصاد پنهان در ایران طی دوره زمانی 1390-1345 می‌باشد. بدین منظور در مرحله اول: شاخص حجم اقتصاد پنهان با نرم‌افزار لیزرل و با رویکرد علل چندگانه- آثار چندگانه (MIMIC)، با متغیرهای علل (کنش): بارمالیاتی، درآمدهای حاصل از منابع طبیعی، نرخ بیکاری، محدودیت تجاری، درآمد سرانه، تورم و حجم دولت، و متغیرهای اثر (واکنش): نرخ رشد GDP واقعی و تقاضای پول در گردش، محاسبه شد و با استفاده از اطلاعات جانبی و کالیبره کردن سری زمانی اندازه مطلق و نسبی اقتصاد پنهان بر حسب قیمت پایه سال 1376 به‌دست آمد. در مرحله دوم: اثر شاخص‌های مختلف بار مالیاتی بر رشد اقتصاد پنهان برآورد گشت. نتایج گام اول نشان داد که بار مالیاتی، حجم دولت و محدودیت تجاری عوامل اصلی پیدایش اقتصاد پنهان در ایران هستند در حالی‌که درآمد سرانه اثر معناداری در پیدایش آن ندارد. نتایج گام دوم نیز نشان داد که رشد بار مالیات بر واردات موجب افزایش حجم اقتصاد پنهان می‌گردد و رشد بار مالیات کل (تعریف1) حجم اقتصاد پنهان را کاهش می‌دهد. در مجموع، اثر نهایی متغیر بار مالیاتی بر اندازه اقتصاد پنهان مثبت و معنادار می‌باشد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of Tax Burden Indicators on the Size of the Hidden Economy in Iran

نویسندگان [English]

  • Esmaiel Abounoori 1
  • Abdolhamed Nikpour 2

چکیده [English]

The main aim of this study is estimation of hidden economy and its relationship whit tax burden in Iran during the period 1966-2011. In the first stage: size of the hidden economy is estimated using Lisrel software concerning multiple indicators - multiple causes approach. The tax burden, natural sources of income, unemployment rate, trade restriction, per capita income, inflation and size of the government are regarded as the cause variables while the real GDP growth rate and demand for money in circulation are used as the indicator variables. So, the hidden economy is calculated using extra information and calibration; the time series of absolute and relative size of the hidden economy is obtained on in term of the based price in 1997. In the second stage we have estimated the effect of the tax burden on the size of the hidden economy. The first stage results show that tax burden, size of the government and trade restrictions, are the main reason generating the hidden economy in Iran while the per capita income does not have any significant effect. The results from the second stage indicate that: increase in tax burden on imports increases the size of the hidden economy and the growth of the total tax burden (definition1) decreases the size of the hidden economy. In general, the final effect of the tax burden on the size of the hidden economy is positive and significant.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hidden Economy
  • Tax Burden
  • Multiple Indicators - Multiple Causes (MIMIC)
احمدی، رضا (1382) برآورد حجم اقتصاد زیرزمینی در ایران با روش MIMIC پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه مازندران اسفندیاری، علی‌اصغر و جمال‌منش، آرش (1381) اقتصاد زیرزمینی و تأثیر آن بر اقتصاد ملی مجله پژوهشنامه اقتصادی (3) اشراف‌زاده، حمیدرضا و مهرگان، نادر (1379) تخمین حجم فعالیت‌های اقتصاد زیرزمینی در ایران با استفاده از روش تقاضا برای اسکناس و مسکوک در گردش مجموعه مقالات سومین همایش ملی بررسی پدیده قاچاق کالا و راه‌های پیشگیری آن، آذر 1378 باقری‌گرمارودی، احمدرضا (1377) اقتصاد زیرزمینی، تخمین و آثار آن بر کسری بودجه و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی طی سال‌های (1350-1374) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی حیدری‌بیگوند، فریبا (1385) اقتصاد سایه، موازی، غیررسمی و زیرزمینی مجله روند (19) خلعتبری، فیروزه (1369) اقتصاد زیرزمینی مجله رونق شکیبایی، علیرضا و صادقی، حسین (1382) مدل سازی اقتصاد زیرزمینی با روش منطق فازی مجله تحقیقات اقتصادی (62) صامتی، مجید؛ سامتی، مرتضی و دلائی، علی (1388) برآورد اقتصاد زیرزمینی در ایران به روش MIMIC مجله مطالعات اقتصاد بین‌الملل (35) صبوری‌دیلمی، محمدحسن و شفیعی، سعیده (1387) درآمدها و ترکیب مالیاتی کشور در چهار دهه مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی (255) طاهرفر، کوروش (1376) نقش فعالیت‌های زیرزمینی در ایران با تأکید بر انگیزه فرار مالیاتی پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران عرب‌مازار یزدی، علی (1380) اقتصاد سیاه در ایران: اندازه، علل و آثار آن در سه دهه اخیر مجله برنامه و بودجه (62) معاونت بررسی‌های راهبردی نهاد ریاست جمهوری (1376) اقتصاد زیرزمینی در جمهوری اسلامی ایران بولتن اقتصادی 5 (3) نادران، الیاس و صدیقی، حسن (1387) بررسی مالیات و اجزای آن بر حجم اقتصاد زیرزمینی (1382-1350) مجله تحقیقات اقتصادی هادیان، ابراهیم و استادزاد، علی‌حسین (1392) برآورد سطح بهینه مالیات بر آلودگی در اقتصاد ایران "، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی 3 (12), 74-57