با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن اقتصاد انرژی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکترای اقتصاد و کارشناس اداره آمار اقتصادی بانک مرکزی

چکیده

ساختار اقتصادی ایران به گونه‌ای است که درآمدهای نفتی هنگفت، همواره عامل اصلی در تولید ناخالص داخلی، صادرات کشور، اصلی‌ترین منبع جلب ارز خارجی و درآمدی برای واردات، منبع بودجه‌ریزی و تقویت کننده ذخایر ارزی بانک مرکزی به حساب آمده است. نقش و تأثیر این درآمدها در متغیرهای کلان اقتصادی همواره در محافل اقتصادی موضوع بحث و تبادل نظر بوده است. افزایش درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت و تبدیل آن به ذخایر ارزی و همچنین پول داخلی در اثر کسر بودجه و واردات بی‌رویه با دلارهای نفتی و نه صادرات غیرنفتی از دلایل مهم افزایش نقدینگی کشور بوده و از آنجایی که این افزایش در اثر فعالیت‌های مولد نبوده، اثرات مخرب زیادی بر اقتصاد کشور گذاشته است. تحقیق پیش رو با استفاده از آمارهای سری زمانی 1342 تا 1392 متغیرهای کلان اقتصادی موجود در بانک مرکزی در پی یافتن شدت اثر این درآمدها بر نقدینگی کشور که همواره عامل اصلی در کاستی‌های اقتصاد کشور نظیر بیکاری، تورم، تنزل ارزش پول ملی کشور و... محسوب شده می‌باشد. در این رابطه با ساختن یک مدل آماری و استفاده از روش OLS تحقیق می‌شود که درآمدهای نفتی کشور با چه شدتی (ضریبی) نقدینگی را تقویت کرده و تأثیرگذاری این درآمدها بر روی کدام یک از اجزای نقدینگی بیشتر بوده است. حاصل این تحقیق از تأثیر فوق‌العاده درآمدهای نفتی بر نقدینگی کشور حکایت دارد و هر یک دلار وارد شده به کشور در اثر فروش نفت، در اثر تقویت ذخایر ارزی، افزایش واردات و هر دلیل دیگری نقدینگی کشور را حدود 5/6 برابر ارزش ریالی آن افزایش می‌دهد. تأثیر درآمدهای نفتی بر سایر اجزای نقدینگی نیز این یافته را تأیید می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effect of Oil Income on Liquidity of Iran: With Emphasis on the Role of Cash Reserve Fund

نویسنده [English]

  • Hamid Mohammad Roshani

Senior Officer

چکیده [English]

The structure of Iran’s economy is based on the revenues of oil sale so that the major macro economics variables such as foreign export revenue and then foreign exchange revenue and reserve, imports, budgeting are always set based on it. Hence the effect of this revenue has being surveyed among monetary officials seriously. Iran’s oil revenue causes increasing in foreign exchange reserve or change to the country’s currency in the budget deficit mode and consequently increases liquidity. Because the increase of liquidity has not been by productive activity, it caused so many economic failures in Iran. Using a 50 years time series data of macroeconomic variables, the main purpose of this survey is investigating the degree of effecting liquidity and its component by revenue of oil sale vai an econometric OLS model to verify how the revenue of oil sale motivates the liquidity and it’s components. In this case we can find the ways of managing and programming the revenue of oil sale as an exogenous variable to control the effects of disordered liquidity.

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (1386). "رهنمود مدیریت ریسک نقدینگی. حساب‌های ملی ایران". تهران: اداره حساب‌های اقتصادی، مدیریت کل نظارت بر بانک‌ها و مؤسسسات اعتباری.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران- نماگرهای اقتصادی شماره‌های مختلف، ترازنامه ی بانک، سال‌های مختلف.
حسن‌زاده، علی و مجتهــــد، احمد (1378). "پول و بانکداری و نهادهای مالی". تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
حیدری، حسن و سعیدپور، لسیان (1394). "تجزیه و تحلیل تأثیر شوک‌های سیاست مالی و ضرایب فزاینده مالی اقتصاد ایران در چارچوب مدل کینزین‌های جدید". فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال پنجم، شماره 20، 78-61.
درگاهی، حسن (1392). "چرا دلارهای نفتی در اقتصاد ایران به رشد تولید و اشتغال منجر نشد؟". روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 2949.
رحمانی، تیمور (1392). "نفت، نقمت یا موهبت". پایگاه تحلیلی برهان از: http://www.borhan.ir/NSite/ FullStory /News/?Id=5877
ستوده‌نیا، سلمان و عابدی، فریبا (1392). "تأثیر سیاست‌های پولی و مالی در تثبیت مالی ایران". فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره 1، شماره 3، 115-103.
طیبی، سید کمیل؛ سامتی، مرتضی و حیدری، سمیه (1388). "اثرات رشد نقدینگی و صادرات واقعی بر شاخص‌های اقتصاد کلان با ‌تأکید بر بخش نفتی و نقش دولت در اقتصاد ایران". نوزدهمین کنفرانس سالانه سیاست‌های پولی و ارزی، اردیبهشت 1388 تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
فرجی، یوسف (1377). "پول، ارز و بانکداری". تهران: شرکت چاپ و انتشار.
گلستانی، شهرام؛ لاغری فیروزجانی، انسیه و لاغری فیروزجانی، هادی (1392). "گره نیروی کار در ایران". فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اقتصادی کاربردی در ایران. سال 2، شماره 6، 46–29.
گوهریان حمیدرضا و مهدیانی لادن (1387). "درآمدهای نفتی و اقتصاد خاکستری". روزنامه سرمایه.
محمدی، حسین و برات‌زاده، امین (1392). "تأثیر شوک‌های حاصل از کاهش درآمد نفت بر مخارج دولت و نقدینگی در ایران". پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، دوره 2، شماره 7، 145-129.
 

 

 
Alexander, W. E., Balino T. J. T. & Enoch, Ch. (1995). “The Adoption of Indirect Instruments of Monetary Policy”. International Monetary Fund, 126. 14-17.
Arabmazar Yazdi A., Sadeghi, H., Farajzade, F. (2014). “An Investigation in to the Effects of Oil Revenues on Tradable Sector in OPEC Countries (With Panel Data)”. International Journal of Basic Sciences & Applied Research, 3, 50-55.
Begg, D., Fischer, S. & Dornbusch, R. (2003). “Economics”. (7thedition, Vol 1, 2, 1750 p). London: The McGraw-Hill Companies.
Cargill, T. F. (1989). “Government & the Central Bank's Final Policy Targets”. NY: New York University.
Colgan, J. (2011). “Oil and Resource-Backed Aggression”. Energy Policy, 39(3), 1669-1676.
Corden, W. M. (1984). “Booming Sector and Dutch Disease Economics: Survey and Consolidation”. Oxford Economic Papers, 36(3), 359-380.
Dreger, C. & Rahmani, T. (2014). “The Impact of Oil Revenues on the Iranian Economy and the Gulf States”. Berlin, German Institute for Economic Research, Discussion Paper.
Fardmanesh, M. (1999). “The Effect of Oil Revenues on the Economic Structure”. the Institute for Monetary and Banking Studies, Central Bank of the Islamic Republic of Iran. MA Thesis, Tehran University, Iran.
Hassana, K. & Abdullah, A. (2015). “Effect of Oil Revenue and the Sudan Economy, Econometric Model for Services Sector GDP”. Kuala Lumpur: Procedia-Social and Behavioral Sciences, 172, 223–229.
Motahari, M. & Lotfalipour, M. R. (2012). “The Optimum Oil Revenue in Iran”. Archives Des Sciences, 65(9), 371-381.
Saggar, M. (2006). “Monetary Policy and Operations in Countries with Surplus Liquidity”. Economic and Political Weekly, 41(11), 18-24.
Tabari, N. A. (1999). “The Effect of Oil Prices on the Economy of Iran”. MA Thesis, Economics Faculty, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.