با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن اقتصاد انرژی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار اقتصاد دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

چکیده

در این مقاله در قالب یک مدل رشد درون‌زا، نقش خوشه‌های صنعتی در رشد اقتصادی منطقه‌ای در ایران با استفاده از رویکرد داده‌های تابلویی (استان‌های کشور طی سال‌های 1380تا 1391) مورد آزمون، تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفته است. یافته‌های این تحقیق حاکی از وجود یک رابطه مثبت و معنی‌دار بین خوشه‌های صنعتی و رشد اقتصاد منطقه‌ای است به‌گونه‌ای که یک درصد افزایش در رشد خوشه‌های صنعتی منجر به 09/0 درصد افزایش در نرخ رشد اقتصاد منطقه‌ای می‌شود. بررسی و آزمون ساز و کارهای مختلف اثرگذاری خوشه‌های صنعتی بر رشد اقتصاد منطقه‌ای نشان می‌دهد که با وجود تأثیر مثبت خوشه‌های صنعتی در رشد اقتصاد منطقه‌ای، این تأثیر عمدتاً از طریق دو ساز و کار بهبود نیروی کار و بهبود سرمایه انسانی تحقق یافته است. این در حالی است که خوشه‌های صنعتی در فراهم نمودن شرایط توسعه فناوری و همچنین تسهیل تأمین مالی از موفقیت چندانی برخوردار نبوده‌اند. این یافته‌ها ضرورت توجه جدی‌تر به برنامه‌های توسعه فناوری و تأمین مالی بنگاه‌ها را در برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه خوشه‌ای نمایان می‌سازد.
 


کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Mechanisms through which Industrial Clusters Affect Regional Economic Growth in Iran: Panel Data Approach

نویسنده [English]

  • Hamid Azizmohammadlou

Assistant Professor of Economics, Imam Khomeini International University (IKIU), Qazvin, Iran

چکیده [English]

In this paper, the effects of industrial clusters on regional economic growth have been analyzed through an endogenous growth model using panel data approach (30 provinces during 2001-2012).The findings show a statistically significant relationship between industrial clusters and regional economic growth so that 1% increase in industrial cluster growth leads to 0.09% increase in reginal economic gowth rate. Investigating the mechanisms in which industrial clusters affect regional economic growth, reveals that the positive effects of industrial clusters on Iran regional economic growth are due to the improvement in labor and human capital. Industrial clusters, however, could not successfully enhance economic growth through technology development and finance facilitation. The findings show the necessity of serious attention to the technology and financial improvement program in the industrial cluster development policies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Industrial Clusters
  • regional economic growth
  • Endogenous Growth Model
  • Porter Diamond Model
  • Panel Data Regression
خدادادکاشی، فرهاد؛ شهیکی‌تاش، محمد‌نبی و نورانی‌آزاد، سمانه (1394). "قدرت انحصاری در بخش صنعت و ارزیابی تأثیرات آن بر رشد اقتصادی ایران با استفاده از رویکرد مارک آپ درون‌زا". فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 5، شماره 19، 114-95.
داداش‌پور، هاشم (1388). "خوشه‌های صنعتی، یادگیری، نوآوری و توسعه منطقه‌ای". مجله راهبرد یاس، شماره 18، 70-53.
داداش‌پور، هاشم؛ پورطاهری، مهدی و معرفی، ابوالفضل (1392). "بررسی و تحلیل رابطه خوشه‌ای شدن صنعتی و ارتقاء ظرفیت‌های یادگیری (مورد مطالعه: خوشه‌های صنعتی مبلمان و چاپ و نشر در شهر قم)". فصلنامه مدیریت صنعتی، دوره 8، شماره 25، 104-93.
رجب‌پور، حسین و ستاری‌فر، محمد (1392). "بررسی اثر توسعه خوشه‌های صنعتی بر کارایی و مزیت رقابتی بنگاه‌های کوچک و متوسط (مطالعه موردی: خوشه فرآوری سنگ تهران)". مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، سال بیستم، شماره 6، 82-54.
سلیمانی، غلامرضا؛ عزیزمحمدلو، حمید و وحدت، سیاوش (1394 الف). "خوشه‌های کسب‌ و کار شناسایی شده در کشور (نقشه کشوری خوشه‌های کسب‌ و کار)". انتشارات آیین محمود: چاپ اول.
سلیمانی، غلامرضا؛ عزیزمحمدلو، حمید و وحدت، سیاوش (1394 ب). "نگاهی بر پروژه‌های توسعه خوشه‌ای در ایران، الگوسازی برنامه توسعه خوشه‌ای". انتشارات آیین محمود: چاپ اول.
ظهوریان، میثم و رحیم نیا، فریبرز (1394). "ارائه الگوی توسعه پایدار خوشه‌های کسب ‌و کار در ایران". توسعه کارآفرینی، دوره 8، شماره 1، 59-41.
مرکز آمار ایران، خلاصه طرح آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر، سال‌های 1380 تا 1391.
مرکز آمار ایران، سالنامه آماری کشور، سال‌های 1380 تا 1391.
موسوی نقابی، سید مجتبی؛ نظری، محسن؛ حسنقلی‌پور، طهمورث؛ سلیمانی، غلامرضا و عباسیان، عزت الله (1394). "طراحی مدل شبکه‌سازی فعالیت‌های بازاریابی بنگاه‌های فعال در خوشه‌های صنعتی ایران". فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال دهم، شماره 37، 77-51  .
 
 
 
 
Altenburg, T. & Meyer, S. J. (1999). “How to Promote Clusters: Policy Experience from Latin America”. World Development, 27(9), 1693-1713.
Arthur, B. (1990). “Silicon Valley Locational Clusters: Do Increasing Returns Imply Monopoly?”. Mathematical Social Sciences, 19(3), 235-251.
Asanuma, B. (1989). “Manufacturer-Supplier Relationships in Japan and the Concept of Relation-Specific Skill”. Journal of Japanese and International Economies, 3, 1-30.
Baltaj, I. & Badi, H. (2008). “Econometric Anlaysis of Panel Data”. Forth Edition, John Wiley and Sons, New York.
Barro, R. (1991). “Economic Growth in Cross- Section Countries”. Quarterly Journal of Economics, 106(2), 407-443.
Bergman, E. & Feser, E. (1999). “Industrial and Regional Clusters: Concepts and Comparative Applications”. The web Book of Regional Science, Regional Research Institute. West Virginia University.
Bin, G., Young, S. & Xiong, L. (2012). “Industrial Clusters and Regional Inclusive Development: Experience from China”. IEEE International Conference on  Management of Innovation and Technology (ICMIT).123-128
Christian, H. & Ketels, M. (2004). “Cluster-Based Economic Development, What Have We Learned”. Institute for Strategy And Competitiveness, Harvard Business School, London, Uk.
Coe, D., Helpman, E. &. Hoffmaister, A. (1997). “North-South R&D Spillovers”. The Economic Journal, 107(440). 134-149.
Delgado, M., Porter, M. & Stern, S. (2012). “Clusters, Convergence, and Economic Performance NBER Working Paper Series”. National Bureau of Economic Research, Cambridge, www.nber.org.
Enright, M. J. (1996). “Regional Clusters and Economic Development: A Research Agenda”. In Business Networks: Prospects for Regional Development” Edited by U. H. Staber et al., Berlin, Walter De Gruyter.
Humphrey, J. & Schmitz, H. (1998). “Trast and Inter – Firm Relations in Developing and Transitioning Economics”. The Journal of Development Studies, 34(4), 32-61.
JP Morgan Chase Foundation. (2014). “The Missing Link: Clusters, Small Business Growth and Vibrant Urban Economies (An Analysis of Small Business Development Strategies in the Nation’s Ten Largest Cities)”. www.icic.org.
Kang,Y., College, W. & Ramirez, S. (2007). “Made in China: Coastal Industrial Clusters and Regional Growth”. Issues in Political Economy, 16, 1-15.
Kawasaki, S. & Macmillan, J. (1987). “The Design of Contracts: Evidence from Japanese Subcontracting”. Journal of Japanese and International Economies, 1, 327-349.
Ketels, C. (2003). “The Development of the Cluster Concept –Present Experiences and Further Developments”. Prepared forNRW Conference on Clusters, Duisburg, Germany, 5 Des 2003.
Ketels, K. & Protsiv, S. (2013). “Clusters and the New Growth Path for Europe”. Working Paper, No 14, www.foreurope.eu.
Krugman, P. (1991). “Geography and Trade”. Cambridge: MIT Press.
Leamer, E. E. & Storper, M. (2001). “The Economic Geography of the Internet Age”. Journal of International Business Studies, 32(4), 641-665.
Lundvall, B. (1992). “National Systems of Innovation: Towards a Theory of Innovation and Interactive Learning”. London, Pinter.
Marshall, A. (1920). “Principles of Economics: An Introductory Volume”. 8th Ed. New York: Macmillan.
Maskell, P. (2001). “Knowledge Creation and Diffusion in Geographic Clusters”. International Journal of Innovation Management, 5(2), 213-237.
Porter, M. E. (1990). “The Competitive Advantage of Nations”. New York: Basic Books.
Porter, M. E. (1998). “Clusters and the New Economic of Competition”. Harvard Business Review (November / December).
Rivera, L. & Romer, P. (1990). “Economic Integration and Endogenous Growth. NBER”. Working Paper Series, No.3528, National Bureau of Economic Research.
Rocha, H. (2015). “Do Clusters Matter to Firm and Regional Development and Growth?: Evidence from Latin America”. The Journal of the Iberoamerican Academy of Management, 13(1), 83–123.
Rodríguez-Clare, A. (2007). “Clusters and Comparative Advantage: Implications for Industrial Policy”. Journal of Development Economics, 82, 43-57.
Rodríguez-Pose, A. & Comptour, F. (2011). “Do Clusters Generate Greater Innovation and Growth? An Analysis of European Regions”. Bruges European Economic Research Papers.
Romer, P. M. (1986). “Increasing Returns and Long-Run Growth”. Journal of Political Economy, 94(5), 1002-1037.
Saxenian, A. (1994). “Regional Advantage: Culture and Competition in Silicon, Valley and Route”. 128. Harvard University Press.
Sonobe, T., Higuchi, Y. & Otsuka, K. (2013). “Productivity Growth and Job Creation in the Development Process of Industrial Clusters”. Background Paper for the World Development Report.
Weinhold, D. & Rauch, J. (1997). “Openness, Specialization, and Productivity Growth in Less Developed Countries”. Working Paper 6131, National Bureau of Economic Research, Camberidge.
Wennberg, K. & Lindqvist, G. (2008). “How Do Entrepreneurs in Clusters Contribute to Economic Growth?”. SSE/EFI Working Paper Series in Business Administration, Stockholm School of Economics, Stockholm, Sweden.
Whittaker, D. H. (1997). “Small Firms in the Japanese Economy”. Cambridge. UK: Cambridge University Press.
Zhang, X. & Chen, D. (2013). “The Influence of Financial Industry Cluster on Economic Growth: Three Economic Zones in China”. Accounting and Finance Research, 2(4), 69-80.